مقایسه سیاست‌ها و فناوری‌های کنترل آلودگی هوا در سه کلان‌شهر آسیایی: درس‌آموخته‌ها و راهکارها

تهیه کننده: مرکز انتقال فناوری آسیا و اقیانوسیه (APCTT) سازمان ملل متحد

تاریخ انتشار: سال 2024

لینک اصلی گزارش: Comparative Analysis of Air Pollution Control Technologies and Policies in Three Asian Cities – Bangkok, Dhaka and Gurugram.pdf (apctt.org)

مقدمه

در دنیای پرهیاهوی امروز، نفس کشیدن در شهرهای بزرگ آسیا به چالشی جدی تبدیل شده است. داستان سه شهر بانکوک، داکا و گورگائون، روایتی است از تلاش انسان برای یافتن راهی به سوی هوای پاک در میان دود و غبار توسعه شهری. این سه شهر، هر یک با ویژگی‌های منحصر به فرد خود، نمایانگر تصویری از آینده شهرهای آسیایی هستند. بانکوک با برنامه‌های جامع خود، چراغ راهی برای دیگران شده است. داکا، با وجود چالش‌های فراوان، گام‌های اولیه را برای تغییر برداشته، و گورگائون در تلاش است تا راهی میانه بیابد.

این گزارش، همچون نقشه‌ای راهنما، مسیرهای مختلف به سوی هوای پاک را ترسیم می‌کند. از فناوری‌های پیشرفته گرفته تا مشارکت مردمی، از قوانین سختگیرانه تا فضاهای سبز گسترده، هر یک بخشی از این پازل پیچیده را تشکیل می‌دهند. اما شاید مهم‌ترین درس این داستان، اهمیت همکاری و تبادل تجربیات باشد. هوای پاک مرز نمی‌شناسد و موفقیت یک شهر، می‌تواند الهام‌بخش دیگران باشد. این گزارش، فراخوانی است برای اقدام جمعی، برای ساختن آینده‌ای که در آن، نفس کشیدن نه یک چالش، بلکه لذتی روزمره باشد.

در پایان، این روایت به ما یادآوری می‌کند که مسیر به سوی هوای پاک، مسیری طولانی اما ضروری است. هر گام، هر چند کوچک، ما را به شهرهایی نزدیک‌تر می‌کند که در آن، آسمان آبی نه یک رؤیا، بلکه واقعیتی روزمره است. این داستان هنوز به پایان نرسیده، و نقش ما در نوشتن فصل‌های بعدی آن، حیاتی است.

مسئله چیست؟

آلودگی هوا یکی از بزرگترین چالش‌های شهرهای بزرگ آسیایی در قرن حاضر است. این مشکل نه تنها سلامت مردم را تهدید می‌کند، بلکه هزینه‌های زیادی را هم به جامعه تحمیل می‌کند. شهرهای بزرگ آسیا که با رشد سریع جمعیت، گسترش صنایع و شهرنشینی روبرو هستند، در مدیریت کیفیت هوا با مشکلات ویژه‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند.

گزارش حاضر به بررسی و مقایسه روش‌ها و فناوری‌های کنترل آلودگی هوا در سه شهر بزرگ آسیایی – بانکوک در تایلند، داکا در بنگلادش و گورگائون در هند – می‌پردازد. هدف اصلی این مطالعه، پیدا کردن بهترین راهکارها و درس‌های آموخته شده برای بهبود کیفیت هوا در شهرهای آسیایی است.

مسئله اصلی که این پژوهش به آن می‌پردازد، چگونگی مدیریت کیفیت هوا در شهرهای بزرگ آسیایی با توجه به شرایط خاص هر شهر است. این موضوع از چند جهت اهمیت دارد. اول اینکه مستقیماً بر سلامت و کیفیت زندگی میلیون‌ها نفر تأثیر می‌گذارد. دوم، پیامدهای اقتصادی گسترده‌ای دارد. و سوم، با مسائل مهمی مثل توسعه پایدار شهری و تغییرات آب و هوایی ارتباط نزدیکی دارد. پژوهشگران برای بررسی این مسئله، روشی چندجانبه و مقایسه‌ای را در پیش گرفته‌اند. آنها وضعیت آلودگی هوا، منابع آلوده کننده، سیاست‌ها و فناوری‌های مورد استفاده در هر شهر را به طور کامل بررسی کرده‌اند. سپس با مقایسه عملکرد این سه شهر در زمینه‌های مختلف مدیریت کیفیت هوا، نکات مهم و آموزنده‌ای را استخراج کرده‌اند.

یافته‌های گزارش

یکی از یافته‌های مهم این مطالعه این است که منابع اصلی آلودگی در هر سه شهر تقریباً مشابه هستند. وسایل نقلیه، کارخانه‌ها، ساخت و ساز، و سوزاندن زباله‌ها از مهمترین عوامل آلودگی هوا در این شهرها هستند. اما نکته جالب این است که سهم هر یک از این منابع در شهرهای مختلف، متفاوت است.

به عنوان مثال، در بانکوک که جمعیتی حدود 10 میلیون نفر دارد، حمل و نقل 35 درصد، گرد و غبار جاده‌ای 20 درصد، سوزاندن محصولات کشاورزی 20 درصد، صنایع 11 درصد و بخش مسکونی 7 درصد از آلودگی هوا را ایجاد می‌کنند. این شهر برنامه‌ای جامع برای بهبود کیفیت هوا دارد که هدفش کاهش 15 درصدی غلظت ذرات معلق ریز تا سال 2032 است.

در مقابل، در داکا با جمعیتی حدود 23 میلیون نفر، صنایع با 35 درصد بیشترین سهم را در آلودگی هوا دارند. پس از آن، بخش مسکونی با 28 درصد، سوزاندن محصولات کشاورزی با 11 درصد، حمل و نقل با 9 درصد و سوزاندن زباله‌ها با 7 درصد قرار دارند. داکا هنوز برنامه جامعی برای کنترل آلودگی هوا ندارد، اما در حال تهیه آن است.

گورگائون، شهری نزدیک دهلی نو با جمعیتی حدود 1.5 میلیون نفر، وضعیت متفاوتی دارد. در این شهر، حمل و نقل، صنایع، ساخت و ساز، استفاده از ژنراتورهای دیزلی و سوزاندن زباله‌ها منابع اصلی آلودگی هستند، اما سهم دقیق هر یک مشخص نیست. این شهر نیز مانند داکا، هنوز برنامه جامعی برای کنترل آلودگی هوا ندارد، اما اقدامات مختلفی را در این زمینه انجام می‌دهد.

یکی دیگر از نکات مهمی که این مطالعه نشان می‌دهد، تفاوت در میزان پیشرفت سیاست‌های کنترل آلودگی هوا در این سه شهر است. بانکوک در این زمینه پیشرو است و تقریباً تمام جنبه‌های مدیریت کیفیت هوا را پوشش می‌دهد. گورگائون در حال پیشرفت است، اما هنوز بخش‌های زیادی از برنامه‌هایش در حال تکمیل است. داکا اما هنوز در ابتدای راه است و تقریباً نیمی از اجزای یک برنامه جامع کیفیت هوا را هنوز پوشش نداده است.

در زمینه استفاده از فناوری‌های کنترل آلودگی نیز هر شهر ویژگی‌های خاص خود را دارد. بانکوک در زمینه حمل و نقل پاک، سیستم‌های هوشمند مدیریت ترافیک و ایجاد فضای سبز شهری پیشرو است. داکا در کنترل گرد و غبار ناشی از ساخت و ساز، بهبود وسایل نقلیه و استفاده از فناوری‌های جدید در تولید آجر پیشرفت خوبی داشته است. گورگائون هم در اجرای قوانین سختگیرانه برای خودروها، کنترل آلودگی کارخانه‌ها و مدیریت زباله‌ها موفق بوده است.

چالش‌های شهرها

با این حال، هر سه شهر با چالش‌های مشترکی نیز روبرو هستند. کمبود ایستگاه‌های اندازه‌گیری کیفیت هوا، ضعف در اجرای قوانین، مشکل آلودگی‌هایی که از مناطق دیگر وارد شهر می‌شوند، کمبود بودجه، ضعف در هماهنگی بین سازمان‌های مختلف و آگاهی کم مردم از مهمترین این چالش‌ها هستند.

این گزارش تأکید می‌کند که با وجود چالش‌های فراوان، امکان بهبود قابل توجه کیفیت هوا در شهرهای بزرگ آسیایی وجود دارد. کلید موفقیت در این زمینه، ترکیبی از سیاست‌گذاری هوشمندانه، استفاده از فناوری‌های جدید و مشارکت فعال همه افراد و سازمان‌های مرتبط است. همچنین، تبادل تجربیات و روش‌های موفق بین شهرهای مختلف می‌تواند به بهبود سریع‌تر کیفیت هوا در منطقه کمک کند.

راهکارهای پیشنهادی برای کاهش و کنترل آلودگی هوا

• تقویت سیستم‌های پایش و نظارت بر کیفیت هوا یکی دیگر از راهکارهای مهم است. گزارش پیشنهاد می‌کند که شهرها باید از فناوری‌های پیشرفته برای اندازه‌گیری دقیق و مداوم آلودگی هوا استفاده کنند. این کار نه تنها به شناسایی بهتر منابع آلودگی کمک می‌کند، بلکه امکان واکنش سریع به شرایط بحرانی را نیز فراهم می‌آورد.
• اجرای استانداردهای سختگیرانه‌تر برای صنایع و خودروها از دیگر توصیه‌های کلیدی این گزارش است. به عنوان مثال، در بانکوک اجرای استانداردهای Euro 6 برای خودروها و استفاده از فیلترهای ذرات دیزل (DPF) در حال انجام است. گزارش پیشنهاد می‌کند که سایر شهرها نیز چنین استانداردهایی را اجرا کنند.
• توسعه حمل و نقل عمومی و پاک با تأکید بر گزینه‌های الکتریکی یکی دیگر از راهکارهای مهم است. گزارش نشان می‌دهد که شهرهایی مانند بانکوک که در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده‌اند، توانسته‌اند تا حد زیادی آلودگی ناشی از حمل و نقل را کاهش دهند. پیشنهاد می‌شود که سایر شهرها نیز برنامه‌های مشابهی را اجرا کنند.
• افزایش فضای سبز شهری و بهبود طراحی شهری از دیگر اقدامات مهم برای کاهش آلودگی هوا است. گزارش نشان می‌دهد که فضای سبز نه تنها به جذب آلاینده‌ها کمک می‌کند، بلکه کیفیت زندگی شهروندان را نیز بهبود می‌بخشد.
• بهبود مدیریت پسماند و ترویج اقتصاد چرخشی نیز از توصیه‌های مهم این گزارش است. سوزاندن زباله‌ها یکی از منابع مهم آلودگی هوا در شهرهای آسیایی است. گزارش پیشنهاد می‌کند که شهرها باید به سمت بازیافت بیشتر و تولید کمتر زباله حرکت کنند.
• افزایش آگاهی عمومی و تشویق مشارکت شهروندان از دیگر راهکارهای مهم است. گزارش نشان می‌دهد که آگاهی بیشتر مردم از خطرات آلودگی هوا و راه‌های کاهش آن، می‌تواند به تغییر رفتارها و کاهش آلودگی کمک کند.
• تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای مقابله با آلودگی فرامرزی نیز از توصیه‌های مهم این گزارش است. آلودگی هوا مرز نمی‌شناسد و بسیاری از شهرها از آلودگی‌هایی که از مناطق دیگر وارد می‌شود رنج می‌برند. همکاری بین شهرها و کشورها می‌تواند به حل این مشکل کمک کند.

یکی از مهم‌ترین نتایج این گزارش این است که بهبود کیفیت هوا در شهرهای بزرگ آسیایی امکان‌پذیر است، اما نیازمند تلاش هماهنگ و چندجانبه است. گزارش نشان می‌دهد که شهرهایی مانند بانکوک که رویکردی جامع و مبتنی بر شواهد را در پیش گرفته‌اند، توانسته‌اند پیشرفت‌های قابل توجهی داشته باشند. نتیجه دیگر این است که استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا داشته باشد. از سنسورهای پیشرفته برای پایش کیفیت هوا گرفته تا فناوری‌های پاک در صنایع و حمل و نقل، همگی می‌توانند به بهبود وضعیت کمک کنند. گزارش همچنین تأکید می‌کند که سرمایه‌گذاری در بهبود کیفیت هوا، سرمایه‌گذاری‌ای سودمند است. هزینه‌های اقتصادی و بهداشتی ناشی از آلودگی هوا بسیار بالاست و اقدامات پیشگیرانه می‌تواند در درازمدت به صرفه‌جویی قابل توجهی منجر شود.

در پایان، این گزارش امیدوار است که یافته‌ها و توصیه‌های آن بتواند به سیاست‌گذاران، مدیران شهری و متخصصان در طراحی و اجرای راهکارهای مؤثر برای بهبود کیفیت هوا کمک کند. هدف نهایی، ارتقای کیفیت زندگی شهروندان و حرکت به سمت شهرهایی پاک‌تر، سالم‌تر و پایدارتر در منطقه آسیا و اقیانوسیه است.